Người dân vùng Xuyên Đông (thị trấn Nam Phước, Duy Xuyên) vơi đi nỗi lo vụ hè thu khi công trình đập tạm ngăn mặn tại cầu Gò Nổi đã thi công. Nhà ở gần công trình này, bà Văn Thị Lý trông ngóng ngày hoàn thành vì vụ hè thu này 5 sào lúa của gia đình bà phụ thuộc vào nguồn nước tưới từ sông Thu Bồn.

“Mấy năm trước nước xâm nhập mặn nên lúa chết phải kiếm mạ dặm vô hoặc lúc lúa gần trổ bông thì chết rụi hết, thất thu toàn bộ. Chừ chỉ mong con đập hoàn thành để ngăn mặn, lấy nước tưới lúa. Chúng tôi rất vui mừng vì những năm gần đây nhà nước xây đập ngăn mặn nên lúa đạt năng suất ước chừng 300kg/sào” – bà Lý nói.

Theo Công ty TNHH MTV Xây dựng và dịch vụ Kiên Bình, hiện đơn vị này đang nỗ lực ngày đêm để hoàn thành công trình đập tạm ngăn mặn tại cầu Gò Nổi, nạo vét kênh dẫn từ sông Bến Giá vào bể hút trạm bơm điện Xuyên Đông kịp thời hạn hoàn thành vào ngày 26/6.

Công trình khi đi vào sử dụng sẽ đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất cho 550ha của khu tưới trạm bơm Xuyên Đông và hỗ trợ hơn 400ha khu tưới các trạm bơm điện trong khu vực do Duy Xuyên quản lý. Đồng thời, sẽ góp phần ổn định nguồn nước đập ngăn mặn Duy Thành đang tưới cho 900ha lúa hè thu và cấp nước sinh hoạt cho 4.000 hộ dân.

“Đập tạm ngăn mặn có cao trình đập là 1,4m, bề rộng đỉnh đập 3m, chống thấm và xói lở mái bằng bạt nhựa dài 156m. Đồng thời, chúng tôi sẽ nạo vét gần 606m kênh dẫn đáp ứng dẫn nước với lưu lượng 2m3/s. Dự kiến sau 14 ngày thi công sẽ hoàn thành công trình, đưa vào phục vụ nhân dân sản xuất” - ông Phạm Linh, Chỉ huy trưởng công trình của Công ty TNHH MTV Xây dựng và dịch vụ Kiên Bình cho hay.

Ông Đào Văn Thiên - Phó giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Quảng Nam thông tin, ngoài đập ngăn mặn tại cầu Gò Nổi, trên hệ thống sông Thu Bồn đang cấp bách thực hiện nạo vét kênh dẫn đoạn sông Chiêm Sơn – Bà Rén để đưa nước từ đập ngăn mặn Duy Thành về trạm bơm Xuyên Đông và ngược lại.

Trước đó, từ đầu vụ hè thu đã sửa chữa, lắp đặt vận hành trạm bơm điện chống hạn Quế Phú và An Lạc với 5 máy bơm để tưới cuối kênh N22-1 Bắc Phú Ninh. Phối hợp cùng TX.Điện Bàn thi công, vận hành đập tạm ngăn mặn, giữ nước ngọt trên sông Vĩnh Điện, các trạm bơm lấy nước trên sông Vĩnh Điện. Trên hệ thống sông Vu Gia cũng sắp hạ thấp cao trình đáy kênh dẫn vào bể hút trạm bơm điện Ái Nghĩa và làm lại bằng hệ thống bê tông cốt thép để bổ sung nguồn nước khi mực nước dưới +2,1m…

Đồng bộ nhiều giải pháp

Theo Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Quảng Nam, công ty đang quản lý 17 hồ chứa nước, 26 trạm bơm điện cố định, 3 trạm bơm điện chống hạn, 31 đập dâng các loại đảm nhận tưới hơn 50.000ha theo kế hoạch cấp nước năm 2023 do tỉnh giao. Kế hoạch cấp nước cho vụ hè thu 2023 là hơn 25.333ha, trong đó, tưới bằng trọng lực là hơn 19.444ha và động lực khoảng 5.889ha.

Dự báo bên cạnh hạn hán thì tình hình xâm nhập mặn đang diễn biến tăng, xuất hiện sớm nếu nắng nóng dài ngày, dòng chảy trên các cửa sông chính, sông nhánh bị suy kiệt. Khi gặp triều cường nước mặn xâm nhập sâu, có nơi lên đến 20km với độ mặn hơn 10%­­ (nghìn), đặc biệt ở trên các sông Vĩnh Điện, Thu Bồn, Tam Kỳ. Dự kiến diện tích bị hạn, thiếu nước do nhiễm mặn trong vụ hè thu này là 7.975ha.

Ông Đào Văn Thiên cho biết khi nắng hạn gay gắt, hồ Phú Ninh sẽ khó đáp ứng tưới cho khu vực cuối kênh khoảng 1.340ha thuộc các huyện Núi Thành, Phú Ninh, Thăng Bình, Quế Sơn, Duy Xuyên và TP.Tam Kỳ.

Còn hồ Thái Xuân (Núi Thành) sẽ không đủ tưới cho 140ha ở xã Tam Hiệp, Tam Mỹ Đông, Tam Anh Nam; hồ Đông Tiễn thiếu nước tưới 100ha của 3 xã huyện Thăng Bình… Và các hồ chứa còn lại dự kiến không thể tưới khu vực cuối kênh khoảng 335ha. Toàn bộ diện tích khu tưới các trạm bơm điện cố định khả năng thiếu nước nên phải bơm tăng cường chống hạn 5.905ha.

Trước tình hình này, ngoài các công trình đã triển khai, Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi Quảng Nam sẽ sửa chữa các hồ chứa, lặp đặt máy bơm dã chiến. Vận hành tăng cường các trạm bơm điện cố định và vận dụng bơm lách mặn, bơm trong giai đoạn có mực nước cao. Triển khai các biện pháp phi công trình như tưới theo hướng dẫn kỹ thuật tưới khoa học cho cây lúa đối với những hồ có khả năng thiếu nước; tưới ướt, khô xen kẽ ở một số khu vực đủ điều kiện, phấn đấu giảm từ 15 - 25% mức tưới mỗi đợt ngay từ đầu vụ.

Công ty cũng triển khai phương án giữ nước các đập dâng Bàu Nít, Hà Thanh và điều tiết nguồn nước sông Vu Gia qua sông Vĩnh Điện qua đập dâng Thanh Quýt để hỗ trợ hòa mặn. Tăng cường nhân lực quản lý vận hành, điều tiết tưới để hạn chế tối đa tổn thất nước tưới…

“Chúng tôi cân đối khả năng nguồn nước tưới các hồ chứa, xác định diện tích thiếu nước, đề xuất biện pháp công trình đối với những vùng đủ điều kiện. Chỉ đạo các chi nhánh tăng cường phối hợp với địa phương để vận hành tưới tiết kiệm, hiệu quả. Ngoài ra, cũng sẽ cấp nước luân phiên, điều chuyển nguồn nước hỗ trợ giữa các khu vực… Và cũng đề nghị tỉnh trong thời gian đến cần chuyển đổi cây trồng phù hợp hoặc cắt giảm diện tích ở những vùng không có nguồn nước chống hạn. Ngoài ra, công tác thủy nông cơ sở cần làm tốt, nông dân cần chấp hành lịch thời vụ, tiết kiệm nước tưới” - ông Thiên nói.