Bước chuyển tích cực

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhìn nhận, cả nước thực hiện chương trình nông thôn mới (NTM) trong bối cảnh khung khổ pháp lý và hệ thống văn bản hướng dẫn triển khai chương trình giai đoạn 2021 - 2025 chưa được hoàn thiện và chậm được ban hành; đặc biệt là năm 2021 vừa phải gồng mình phòng chống đại dịch COVID-19 vừa phải tập trung thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế.

Thế nhưng, với kinh nghiệm sau 10 năm xây dựng NTM (2010 - 2020), cấp ủy đảng, chính quyền các cấp của hầu hết địa phương trên cả nước đã chủ động hơn trong việc triển khai chương trình ngay từ những năm đầu của giai đoạn 2021 - 2025. Nhờ vậy, trong 2 năm 2021 - 2022, chương trình NTM vẫn hoàn thành mục tiêu được Chính phủ giao, trong đó có một số chỉ tiêu vượt so với kế hoạch.

Ông Ngô Trường Sơn - Chánh Văn phòng điều phối NTM Trung ương thông tin, tổng nguồn lực huy động thực hiện chương trình NTM của cả nước giai đoạn 2021 - 2023 (tính đến tháng 7/2023) ước khoảng 1,752 triệu tỷ đồng.

Theo ông Sơn, đến nay cả nước có 6.022/8.177 xã đạt chuẩn NTM (chiếm 73,65%), tăng 11,3% so với cuối năm 2020. Đáng ghi nhận, có 1.331 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 176 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Bình quân số tiêu chí đạt chuẩn NTM của 1 xã hiện nay là 16,9 tiêu chí.

Ông Sơn cho biết thêm, đến thời điểm này có 263 đơn vị cấp huyện thuộc 58 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn NTM và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, tăng 90 đơn vị so với cuối năm 2020 (chiếm 40,8% tổng số đơn vị cấp huyện). Đặc biệt, có 19 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có 100% xã đạt chuẩn NTM, tăng 7 địa phương so với cuối năm 2020…

Ông Ngô Trường Sơn đánh giá: “Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025 đã có những đóng góp quan trọng, làm thay đổi diện mạo nông thôn. Năm 2022 tỷ lệ hộ nghèo đa chiều ở khu vực nông thôn còn khoảng 5,4%, giảm 1,7% so với năm 2020.

Năm 2022, giá trị gia tăng toàn ngành nông nghiệp đạt 3,36%, cao nhất trong những năm gần đây. Thu nhập bình quân đầu người năm 2023 ước khoảng 46,3 triệu đồng, tăng 4,6 triệu đồng so với năm 2020…”.

Nhiều hạn chế

Thực tế cho thấy, trong quá trình thực hiện chương trình NTM trên địa bàn cả nước còn phát sinh nhiều khó khăn và hạn chế. Tại hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, hệ thống văn bản pháp lý, văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình ở cấp trung ương chậm được ban hành nên ảnh hưởng đến tiến độ trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án phân bổ kế hoạch, giao vốn ngân sách trung ương.

Trong khi đó, ông Ngô Trường Sơn nói, thời gian qua một số địa phương còn lúng túng, chậm ban hành các văn bản cụ thể hóa bộ tiêu chí quốc gia về NTM giai đoạn 2021 - 2025 theo phân cấp; chậm ban hành đề án/kế hoạch triển khai các chương trình chuyên đề, đặc biệt là các chương trình mới như phát triển du lịch nông thôn, chuyển đổi số trong xây dựng NTM…

Đáng chú ý, tiến độ giải ngân kế hoạch vốn ngân sách trung ương năm 2022 (bao gồm cả kế hoạch vốn năm 2021 chuyển sang) và giai đoạn 2021 - 2025 còn chậm. Nhiều địa phương chưa thực hiện việc giải ngân ngay sau khi hoàn thành công tác giao kế hoạch vốn.

Kết quả đạt chuẩn xã NTM của một số vùng vẫn còn khoảng cách chênh lệch lớn. Nếu đồng bằng sông Hồng đạt 100% và Đông Nam Bộ 91,4% thì miền núi phía Bắc mới đạt 47,7% và Tây Nguyên 58,6%. Đặc biệt, đến nay vẫn còn 16 huyện nghèo thuộc 12 tỉnh “trắng” xã NTM.

Số lượng xã đặc biệt khó khăn (khu vực II, III) vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo được công nhận đạt chuẩn NTM còn rất hạn chế. Đến nay, chưa có huyện thuộc danh sách các huyện nghèo được công nhận đạt chuẩn NTM.

“Chất lượng đạt chuẩn và công tác duy trì bền vững kết quả của một số xã sau đạt chuẩn còn hạn chế, đặc biệt là tiêu chí môi trường, thu nhập, an ninh trật tự xã hội... Chất lượng các công trình kết cấu hạ tầng sau khi đạt chuẩn ở một số địa phương đã có dấu hiệu xuống cấp do chưa được quan tâm duy tu bảo dưỡng thường xuyên” - ông Sơn nói thêm.

Đồng bộ giải pháp

Theo lãnh đạo Văn phòng điều phối NTM Trung ương, mục tiêu đặt ra là đến năm 2025 cả nước có ít nhất 80% xã đạt chuẩn NTM. Trong đó, có khoảng 40% xã đạt chuẩn NTM nâng cao, ít nhất 10% xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu và không còn xã đạt dưới 15 tiêu chí.

Cạnh đó, phấn đấu có ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh đạt chuẩn NTM và hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM. Trong đó, ít nhất 20% huyện đạt chuẩn được công nhận huyện NTM nâng cao, huyện NTM kiểu mẫu. Mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có ít nhất 2 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM. Đến năm 2025, thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng ít nhất 1,5 lần so với năm 2020...

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho rằng, để việc thực hiện chương trình NTM giai đoạn 2021 - 2025 mang lại thắng lợi lớn, thời gian tới các bộ ngành trung ương và chính quyền các địa phương cần tập trung triển khai đồng bộ, hiệu quả nhiều giải pháp.

Theo đó, đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, thống nhất nhận thức, thay đổi tư duy cho cán bộ và người dân về thực hiện xây dựng NTM gắn với xây dựng nông nghiệp sinh thái - nông thôn hiện đại - nông dân văn minh. Phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển từ đơn giá trị sang đa giá trị; nâng cao chất lượng các phong trào thi đua xây dựng NTM, tạo sự lan tỏa rộng lớn trong cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân.

Tiếp tục nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách hỗ trợ xây dựng NTM nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho địa phương, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế để đẩy nhanh tiến độ, hiệu quả chương trình; sửa đổi, bổ sung bộ tiêu chí NTM các cấp theo các mức độ phù hợp hơn với tình hình thực tế tại các địa phương và đặc thù của vùng miền.

Cạnh đó, tăng cường đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng NTM các cấp, nhất là cán bộ cơ sở về phát triển kinh tế nông nghiệp, bảo vệ môi trường, chuyển đổi số trong xây dựng NTM, phát triển du lịch nông thôn, phát triển sản phẩm OCOP gắn với phát huy tiềm năng, lợi thế, bảo tồn các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.

Triển khai hiệu quả 11 nội dung của chương trình NTM và 6 chương trình chuyên đề trọng tâm, nhất là các mô hình chỉ đạo điểm của trung ương nhằm nâng cao chất lượng đời sống của người dân nông thôn và giải quyết các vấn đề bức xúc, tồn tại trong xây dựng NTM.

Đặc biệt, tiếp tục triển khai các giải pháp huy động tối đa nguồn lực thực hiện chương trình NTM. Quản lý, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước được giao đảm bảo hiệu quả, phù hợp với quy định của pháp luật. Quyết tâm giải ngân 100% vốn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo kế hoạch được giao của năm 2022 và 2023…